واچینی  دیوارحیاط عمارت میرزا خلیل با ابلاغ اداره میراث فرهنگی صورت گرفت

در نخستین روز از شهریور ماه، وزیر میراث فرهنگی گیلان -که برای افتتاح چند پروژه گردشگری به گیلان سفر کرده بود- از کارگاه مرمت عمارت بلدیه و هتل ایران بازدید کرد. امیری صالحی، همان اندازه که از شهرداری رشت برای مرمت شاخص ترین بنای میراثی رشت به‌خاطر وفادار بودن به اصالت معماری تقدیر کرد، از ساخت سازه‌ای جدید در حیاط هتل ایران که ملک میراث فرهنگی است، به شدت انتقاد نمود. اگرچه پیش از این رسانه های استان بارها پیرامون ساخت سازه جدید در حریم یک اثر ثبتی برخلاف ضوابط میراث هشدار داده بودند، اما زیباترین بنای مرکز شهر از طریق صندوق احیا به کارفرمایی واگذار شده که بیشترین مداخلات را در بنا داشت.

همراه وزیر میراث فرهنگی رسانه هایی هم بودند که بالاخره به صحت هشدارهای دوستداران میراث فرهنگی پی برده و توانستند تصاویر ساخت و ساز جدید در هتل ایران را ثبت کنند تا همه بدانند که نه تنها سازه بلکه یک آشپزخانه صنعتی در حریم یک اثر ملی قد کشیده است. با این حال درست در روزی که رسانه ها باید نوک پیکان انتقادشان را به سمت اداره کل میراث فرهنگی گیلان می‌گرفتند، با انتشار تصویری از تخریب دیوار حیاط عمارت میرزا خلیل رفیع، از شهرداری انتقاد کردند که کار را به غیر متخصص سپرده است. بی آنکه بررسی نمایند مجوز همین تخریب هم از سوی مدیرکل میراث فرهنگی صادر و ماه گذشته به شهرداری به عنوان کارفرما ابلاغ شده بود.

لازم به ذکر است، عمارت میرزا خلیل رفیع از سوی شهرداری رشت و با نظارت عالیه اداره کل میراث فرهنگی گیلان درحال مرمت است و بنابراظهارات رئیس سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری، به عنوان کارفرما، تمامی مستندات و مجوزهای قانونی که از سوی مدیرکل میراث فرهنگی برای مراحل مختلف مرمت این عمارت از جمله واچینی دیوار حیاط صادر شده، موجود می باشد.  برهمین اساس برای روشن شدن افکار عمومی، نظر رئیس و معاون سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری به عنوان پیمانکار پروژه را جویا شدیم.

رئیس سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری رشت، درباره مرمت این عمارت اواخر دوره قاجار می گوید: مطالعات مرمت خانه نخستین شهردار رشت توسط شرکت مشاور ذی صلاح که گرید مرمتی دارد در سال1397 تکمیل و در شورای فنی میراث فرهنگی به خاطر ثبتی بودن عمارت، بررسی و درنهایت برای اخذ پیمانکار به شهرداری ابلاغ گردید.

امید اکبری افزود: فاز نخست مرمت این عمارت در شهریور 1401 آغاز و در آخرین روز مردادماه 1402،  با تحویل موقت پروژه، به اتمام رسید. این فاز شامل؛ اصلاح آبروها، ناودان ها، خرپاها، سازه‌های چوبی سقف، شیروانی و سفالچینی مجدد بود و با مرمت تمام بخش‌های بام، خطر نفوذ نزولات جوی به داخل بنا رفع گردید. همچنین اصلاح لمبه کوبی و رطوبت زدایی از کف، اصلاح گربه‌روها و اجرای زیرساخت تاسیسات بود.

اکبری، با اشاره به دیوار حیاط شمالی -که در اثر رطوبت شدید به سمت ملک مجاورکج شده و خطرآفرین بود- توضیح داد: با اینکه در فاز نخست، احیای دیوار کج شده ضلع شمالی نیز در دستور کار بود، سازمان عمران برای حفظ و اصلاح آن و نه تخریب، نیاز داشت به صورت قانونی به ملک همسایه ورود نماید تا ضمن اصلاح پی، دیوار را به شرایط پایدار قبلی بازگرداند. انجام این مهم، مستلزم اخذ مجوزهای قانونی برای ورود به ملک غیر و انجام امور عمرانی طی چند ماه بود که متاسفانه با وجود یک سال و نیم مذاکرات کارشناسان دادگستری و میراث فرهنگی با مالکین آپارتمان مجاور، اجازه ورود به پیمانکار داده نشد. بنابراین استحکام بخشی دیوارحیاط شمالی از دستور کار فاز اول خارج شد تا  فرصتی به‌دست آوریم تا شاید مالکین مجاور برای ورودی و عملیات عمرانی اجازه دهند. اما با ممانعت ایشان و مکاتبات پی درپی کارشناسان حقوقی، در نهایت سازمان عمران با ابلاغ مدیرکل پیشین میراث فرهنگی و حکم رسمی دادگستری- که مستندات آن موجود است- موظف شد دیوار قدیمی را واچینی و دوباره عین به عین بسازد.

معاون بازآفرینی سازمان عمران نیز پیرامون مشکلات ایجاد شده برای اصلاح دیوار شمالی توضیح داد: فاز دوم مرمت عمارت میرزا خلیل، در اصل اجرای تاسیسات مکانیکی و برقی عمارت است و سازمان عمران طی برگزاری دو فقره مناقصه- که آگهی آن نیز در روزنامه های سراسری و محلی منتشر شده-  نسبت به اخذ پیمانکاری که باید گرید مرمت داشته باشد، اقدام نمود.

خاطره محجوب افزود: باوجود آنکه فاز دوم مرمت؛ اجرای تاسیسات و آبرسانی، نصب اعلان حریق، اجرای vrf (سیستم پیشرفته گرمایش و سرمایش بنا) برق، گاز و همچنین مرمت درب و پنجره ها می‌باشد، ناچار شدیم اصلاح دیوار شمالی را هم به دلیل مشکلات حقوقی یاد شده، در فاز دوم اجرا نماییم.

خاطره محجوب، با اشاره به اجرای آزمایش مکانیک خاک برای دیوار و پی دیوار کج شده، اضافه کرد: پاسخ آزمایشگاه مکانیک خاک به سازمان عمران این بود که اولا، این دیوار فاقد فنداسیون لازم برای استحکام بخشی است. و همچنین با انجام آزمایش ژئوتکنیک مبنی بر وجود خاک دستی با خلل و فرج بالا و ظرفیت باربری کم نسبت به تحمل بارهای جانبی و اختلاف ارتفاع بیش از 1 و نیم متر حیاط عمارت نسبت به حیاط همسایه، پیشنهاد مشاور و پیمانکار بر اساس محاسبات مهندسی بر پایه آزمایشات ژئوفیزیک و ژئوتکنیک جهت کاهش فشار محرک به قسمت پائینی، پس از واچینی و تخریب دیوار این بود که باید پی با نوار بتنی با عرض 9سانتی متر از سمت ملک همسایه اجرا گردد.

  معاون بازآفرینی ادامه داد: براساس نتیجه آزمایشگاه که مستندات آن به میراث فرهنگی ارسال گردید، پیمانکار، طرح مرمت دیوار را از ضلعی که به سمت آپارتمان مجاور کج شده آماده کرد و برای تایید به شورای فنی میراث فرهنگی برد. با این حال باز هم به‌خاطر عدم همکاری مالکین آپارتمان مجاور، اداره کل میراث فرهنگی طی مکاتبه رسمی به شهرداری ابلاغ کرد که باید دیوار مذکور واچینی و پس از اجرای پی مناسب، عین به عین دوباره چینی شود. این اقدام پس از چندین بار بازدید کارشناس رسمی دادگستری و تامین دلیل از سوی آن مقام حقوقی- که از سوی اداره کل میراث فرهنگی معرفی شده بود- انجام گردید و سازمان عمران موظف شد ابلاغ میراث فرهنگی را اجرا نماید.

محجوب تاکید کرد: ناظر عالیه مرمت این بنای تاریخی، از سوی اداره کل میراث فرهنگی معرفی شده و تمامی اقدامات سازمان عمران به عنوان پیمانکار با نظارت عالیه میراث فرهنگی انجام شده است. و

تمامی مستندات مکتوبی که مدیرکل میراث در اوایل مردادماه به شهرداری ابلاغ کرده که دیوار شمالی باید واچینی شود، موجود است.

گفتنی است، عمارت نخستین شهردار رشت، یکی از بناهای تاریخی به‌جامانده از اواخر دوره قاجار و در میدان صیقلان رشت قرار دارد. این بنا با الگوی معماری بادکوبه توسط میرزا خلیل رفیع فیلدهی، پسر شریعتمدار ساخته شده و بعدها به خانواده زین العابدین اخوان فروخته می شود. این بنا پس از سالها سکونت خانواده اخوان به دخترش، عذرا، زوجه پورعباس می رسد و  شهرداری رشت در سال 1380 این بنا را از وراث پورعباس خریداری و مرمت کرده و تا دوره چهارم شورای شهر رشت به عنوان ساختمان اداری شورای شهر کاربری داشت.

متاسفانه به دلیل استقرار بخش اداری در این عمارت تاریخی، مداخلاتی از جمله حذف گربه روها و اضافه کردن چند چشمه سرویس بهداشتی در بنا صورت گرفته و موجب پوسیدگی در بخش هایی از این سازه شده بود و سازمان عمران پس از تکمیل طرح مرمت، با اخذ پیمانکاری که گرید مرمت دارد و با نظارت عالیه اداره کل میراث فرهنگی گیلان، و با اعتبار شهرداری، مرمت این بنا را در دستور کار قرار داد.