به گزارش روابط عمومی سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری، صبح روز 16مهرماه، نخستین سالانه شهر دوستدار کودک با رشت گردی کودکان و سالمندان در محله بادی الله رشت برگزار شد. در این روز، شهر رشت شاهد برگزاری یک رشت گردی متفاوت بود. اهالی و کسبه محله بادی الله، بازار ضا و محله مسجد صفی، شاهد حضور کودکانی بودند که همراه پدربزرگ و یا مادربزرگ خود از بافت تاریخی رشت بازدیدکردند. محله ای که شاید کودکان هیچ خاطره ای از آن نداشته باشند، اما مادربزرگ ها خاطرات کودکی خود را از محله ای برای نوه های خود گفتند که زمانی یکی از مهمترین مراکز تجمع های مذهبی رشت بوده است.

محله ای نزدیک به بازار بزرگ رشت که حوادث تاریخی زیادی را به خود دیده است؛ از برگزاری نخستین انتخابات انجمن شهر در مسجد صفی تا حضور روسیه تزاری در کنسولگری که نزدیک مسجد بود. از روضه های حسینی در خانه آیت الله حسین رودباری تا خانه لولمانی که پذیرای گردشگران است و تا ساختمانی که برنامه های رادیو رشت در آن ضبط می شد.

این رویداد فرهنگی به همت حوزه بازآفرینی سازمان عمران شهرداری رشت برگزار شد و طی آن دانش آموزان یکی از مدارس دخترانه رشت همراه یکی از اعضای سالمند خانواده خود، ضمن پیاده گردی، رویدادهای تاریخی این محله قدیمی بازخوانی شد و از بناهای میراثی محله همچون؛ مسجد بادی الله، مسجد اردبیلیان، مسجدمستوفی، مکان کنسولگری روسیه، مسجد صفی،خانه آیت الله حسین رودباری، خانه تاریخی لولمانی و عمارت تلفنخانه بازدید کردند.

در این بازدید که محمدحسن عاقل منش و سید حسین رضویان، از اعضای شورای شهر نیز حضور داشتند، خاطره محجوب، معاون بازآفرینی سازمان عمران، در توضیح این برنامه گفت: یکی از اهداف حوزه بازآفرینی، اجرای برنامه های آموزش محور است. بر همین اساس، به مناسبت هفته سالمند و روز ملی کودک، برنامه رشت گردی ویژه «کودکان و سالمندان» را در محله بادی الله رشت برگزار کردیم تا ضمن ارتباط بین نسلی،کودکان با هویت های تاریخی شهر خود  و بافت تاریخی- مذهبی محله مسجد صفی و بادی الله آشنا شوند.

محجوب اضافه کرد: در این رویداد فرهنگی، طی یک پیاده گردی مشترک بین کودکان همراه پدربزرگ یا مادربزرگ خودشان، از نزدیک با رویدادها و بناهای تاریخی این محله قدیمی رشت آشنا شدند.

وی، همچنین گفت: ارتباط بین نسلی در اجرای برنامه های فرهنگی به مناسبت هفته سالمند و روز ملی کودک، از اهداف مهم مدیریت شهرداری در سال جاری و براساس ابلاغیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) است و حوزه بازآفرینی سازمان عمران نیز در راستای برنامه های آموزش محور- که همانا آگاهی بخشی و شناخت هویت های تاریخی و فرهنگی بافت قدیم رشت است، این برنامه را اجرا کرد.

مدیر روابط عمومی سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری، به عنوان راهنمای این رویداد فرهنگی، درباره تاریخچه این محله و نقش آن در تحولات تاریخ رشت، گفت: در دوره قاجار، رشت از 7محله بزرگ تشکیل شده بود و هرمحله دارای یک یا چند گذر و ناحیه بود. در قدیمی ترین نقشه رشت، «محله زاهدان» 12 ناحیه داشت. و گذر بادی­ الله از جمله محله های زاهدان بود. اکثر نواحی این محله، بقعه و مسجد و مدرسه علمیه داشتند. در گذر بادی الله 3مسجد تاریخی و یک حوزه علمیه قدیمی موجود است. در ابتدای ورودی بادی الله، مسجد سفیدرنگی است که به نام مسجد بادی الله شهرت دارد. درواقع «مسجد بادی­ الله» یکی از مساجد محله زاهدان و یکی از مساجد تاریخی است که در فهرست آثار ملی ثبت شده. گذر بادی الله پس از ساخت خیابان مطهری در دوره پهلوی دوم، از محله بازار و گذر ساغریسازان جدا می شود.

مهری شیرمحمدی، درباره وجه تسمیه این محله نیز گفت: «وادی الله»، «بادی الله» و« بدیع الله» 3 نامی است که برای این گذر در منابع مکتوب آمده است. گفته شده «بدیع الله» یکی از ائمه جماعات رشت بوده که قبر او اکنون در مسجد بادی الله قرار دارد و گفته شده اسم این گذر برگرفته از نام«بدیع الله» است که به مرور زمان به «بادی الله» تغییر پیدا کرده است.

وی، با اشاره به تاریخچه ساخت مسجد بادی الله نیز گفت: این مسجد درسال 1388 و به شماره 29315 در فهرست بناهای  میراثی کشور ثبت شده و در پرونده میراثی آن ذکر شده که در اوایل دوره پهلوی اول ساخته شده است. اما در کتاب «ولایت دارالمرز» اثر لوئی رابینو، نام این مسجد همراه با یک بقعه و تکیه ذکر شده و ممکن است بنای قدیمی مسجد در اوایل دوره پهلوی بازسازی شده باشد. اما نوع معماری این مسجدجالب توجه است و تغییر سبک معماری سنتی مساجد گیلان را نشان می دهد. الگوی معماری این مسجد شبیه بناهای تاریخی مرکز رشت است، مانند بنای بلدیه دارای پنجره های بلند در یک طاق هلالی است. در معماری بنا از چوب های بلند روسی استفاده شده و مسجد مناره ای کوتاه دارد که ماذنه آن شبیه کلیساست. مسجد حیاط و حوضی داشته که در زمان احداث خیابان مطهری در پهلوی دوم از بین رفته است.

این فعال فرهنگی همچنین درباره تاریخچه مسجد و حوزه علمیه مستوفی هم گفت: مسجد مستوفی در اوایل دوره قاجار ساخته شده و طبق کتیبه موجود در مسجد در سال 1326 خورشیدی مرمت شده است. این مسجد در قدیمی ترین نقشه رشت در دوره ناصری موجود است.

مهمترین ویژگی مسجد مستوفی، وجود ۲ دوره کاشیکاری در شبستان و حیاط مسجد است. و این کاشی ها در خود رشت تولید می شد، در دوره قاجار ۲ کارگاه کاشی سازی در رشت وجود داشت؛ یکی کارگاه «مشهدی یوسف کاشی ساز و پسرانش» و دیگری، کارگاه «کاشی سازی فتوت».

کاشی های قدیمی تر مسجد مستوفی، با رنگ متن زرد و گلهای زرد و متن آبی یا سورمه ای و با نقوش لچک و ترنج و دهن اژدری دیده می شود و مربوط به اوایل دوره قاجار است. و کاشی های دور قرنیس و دور محراب مسجد جدیدتر است. زیباترین کاشیکاری، نقش یکپارچه ای به صورت طرح گلدانی درست پشت دیوار محراب مسجد است که  بعدها به خاطر ساخت حوزه علمیه در جوار مسجد، از دید عموم خارج می شود.

مهری شیرمحمدی، درباره قدیمی ترین مسجد رشت نیز اینگونه توضیح داد: در این محله که چسبیده به بافت بازار است، قدیمی ترین مسجد تاریخی رشت قرار دارد که در طول تاریخ نام های متفاوتی داشت؛ ابتدا سفیده مسجد، بعد مسجد شهیدیه و اکنون مسجد صفی.  بنای اصلی این مسجد در دوره تیموری گذاشته شده و در ادوار بعدی چندین بار مرمت شده است.

این مسجد محل چله نشینی شیخ صفی الدین اردبیلی، جدشاهان صفوی، بوده است و چاهی در این مکان حفر کرد که بعدها چاه امام زمان نامیدند. سال‌ ۱۰۲۳ قمری دسیسه گران به شاه عباس صفوی خبر دادند که ولیعهدش صفی میرزا قصد توطئه علیه او را دارد و شاه عباس، دستور قتل «صفی میرزا را در «محرم ۱۰۲۴ قمری» کرد. صفی میرزا کشته و درمحدوده مسجد دفن می شود. مدتی بعد که بی‌گناهی صفی میرزا ثابت می شود، شاه عباس دستور داد محل شهادت را محصور کرده، بقعه ای برایش بسازند و نامش را «شهیدیه» می گذارند و این بقعه، پناهگاه مقصران و مجرمان می شود. برای نگهداری «شهیدیه» نیز موقوفاتی تعیین کرده و «میرزا حسنعلی» نامی از عرفای اصفهان را متولی و نگهبان بقعه قرار می دهند.

وی، ادامه داد: یک تصویر قدیمی از این مسجد داریم که «پاول یاکویچ پیاستسکی»، پزشک، نقاش و جهانگرد روسی در سال ۱۸۹۵ میلادی  آن را نقاشی کرده است. در این نقاشی، مسجد دارای پنجره های ارسی با شیشه های رنگی پرکار بوده و سقف هم سفال پوش بوده است. اکنون در «موزه آرمیتاژ» روسیه نگهدای می شود.

 این مسجد مناره کوتاه آجری به سبک مناره های دوره سلجوقی دارد. و پس از قتل شاهزاده صفی(جانشین شاه عباس اول صفوی) به مسجد شهیدیه و بعدها به مسجد صفی تغییر نام می دهد. در جوار این مسجد حجره مرد زرگری بود که زمانیکه شاه اسماعیل صفوی از اردبیل فرار کرد، ملازم او شد و پس از سلطنت شاه اسماعیل عنوان امیرالامرائی را دریافت کرد.

وی، با اشاره به برگزاری نخستین انتخابات انجمن شهردر مسجد صفی، گفت: این انتخابات در 19خرداد 1286 خورشیدی برگزار شد. طی آن انتخابات- که زنان حق شرکت در آن را نداشتند- 1776 نفر از جمعیت 30هزار نفری رشت، پای صندوق های رای رفتند.

این فعال فرهنگی، با اشاره به اعنال نفوذ و حضور برخی از دولت های اروپایی در رشت، گفت: براساس قدیمی ترین نقشه رشت، کشورهای انگلیس، روسیه، فرانسه، شهبندری یا عثمانی(ترکیه امروزی) صاحب کنسولگری یا نایب کنسولگری در رشت بودند. ساختمان کنسولگری روسیه عمارت و باغ بزرگی درست در جوار مسجد صفی بود و عوامل روسیه ضمن نظارت و دخالت در امور این شهر، از نزدیک با تحولات بازار آشنا بوده و از همه مهمتر بر تجارت ابریشم اعمال نفوذ داشته و در سرکوب و دستگیری مشروطه خواهان گیلان نیز نقش مهمی ایفا می کردند.

شیرمحمدی، درباره تاریخچه مسجد اردبیلیان نیز گفت: در منابع قدیمی تر همچون کتاب رابینو، نام این مسجد به خاطر وجود بقعه همجوار آن، مسجد آقا سید ابراهیم ثبت شده است. اکنون هم یک درب میانی بین شبستان مسجد و سرای بقعه باز می شود. ظاهرا مسجد کتیبه ای داشته که در بازسازی دهه 60 تخریب می شود. برخی ساخت مسجد را به آیت الله آشیخ محمد خمامی نسبت می دهند. بعد از انقلاب چون اردبیلی های مقیم رشت در دهه محرم برای خود هیات عزاداری در این مسجد داشتند، کم کم به مسجد اردبیلیان معروف می شود.

 در برنامه محله گردی  امروز، کودکان همراه مادربزرگ خود، با حضور در خانه تاریخی آیت الله حسین رودباری، با این خانه تاریخی دوره قاجار -که هرساله در دهه محرم مراسم های مذهبی در آن برگزار می شود- آشنا شدند.

بازدید از خانه تاریخی لولمانی در محله مسجد صفی، از دیگر جاذبه های این برنامه بود. این عمارت 200ساله قاجاری، احیا و مرمت شده و اکنون به عنوان بوتیک هتل پذیرای گردشگران است.

پایان بخش برنامه حضور در ساختمان تاریخی تلفنخانه رشت بود. عمارتی که در سال 1311 توسط حاج آقا کوچصفهانی معروف به کریم اف به عنوان مرکز تلفن رشت ساخته شد و بعدها با دولتی شدن مخابرات، طبقه آخر بنا به رادیو رشت تغییرکاربری یافت.

انتهای پیام